Jumat, 06 November 2009

Tarumanagara

Tarumanagara

Ti Wikipédia, énsiklopédia bébas basa Sunda

Luncat ka: pituduh, sungsi

Tarumanagara atawa Taruma mangrupakeun salah sahiji karajaan munggaran di Nusantara, diadegkeun ku Rajadirajaguru Jayasingawarman dina taun 358 M di wewengkon Bekasi ayeuna. Raja nu kadua satutasna Jayasingawarman pupus nyeta Dharmayawarman (382 - 395 M) nu salajengna diteraskeun ku Purnawarman (395 - 434 M). Dina taun 397 Purnawarman ngalihkeun puseur pamarentahan ka Sundapura nu leuwih deukeut ka basisir.

Sajarah

Tarumanagara diadegkeun ku Rajadirajaguru Jayasingawarman dina taun 358, nu lajeng diganti ku putrana, Dharmayawarman (382-395). Jayasingawarman dikuburkeun di sisi walungan Gomati, sedeng putrana di sisi Candrabaga.

Purnawarman mangrupa raja Tarumanagara nu katilu (395-434 M). Anjeunna ngawangun puseur karajaan anyar dina taun 397 deukeut ka basisir, dingaranan Sundapura--munggaran dipakéna ngaran "Sunda". Dina taun 417, anjeunna maréntahkeun ngali walungan Gomati jeung Candrabaga nu panjangna 6112 tumbak (kurang leuwih 11 km). Sanggeus réngsé, anjeunna ngayakeun salametan ku ngabagikeun saréwu sapi ka para brahmana.

Prasasti Pasir Muara nu nyaritakeun dipulangkeunana pamaréntahan ka Raja Sunda téh dijieun taun 536 M. Dina taun éta nu jadi pamingpin Tarumanagara nyaéta Suryawarman (535 - 561), Raja Tarumanagara ka-7. Pustaka Jawadwipa, parwa I, sarga 1 (kaca 80-81) méré katrangan yén dina mangsa Candrawarman (515-535 M), ramana Suryawarman, loba pangawasa nu narima deui kakawasaan pamaréntahan di wewengkonna séwang-séwangan ku satiana ka Tarumanagara. Ditilik tina jihat ieu, Suryawarman milampah nu sarupa jeung kawijakan pulitik ramana.

Rakeyan Juru Pangambat nu kasebut dina prasasti Pasir Muara sigana mah mangrupa saurang pupuhu di Tarumanagara nu ngawakilan raja di wewengkon éta. Nu can puguh mah nu jadi sabab ayana éta prasasti di dinya? Naha wewengkon éta téh puseur Karajaan Sunda, atawa ukur tempat petingan nu kaasup wewengkon Sunda?

Boh sumber-sumber prasasti ogé sumber-sumber Cirebon ngajéntrékeun yén Purnawarman geus hasil meruhkeun musuh-musuhna. Prasasti Munjul di Pandéglang nunjukkeun yén kakawasaanana ngawengku ogé basisir Selat Sunda. Pustaka Nusantara, parwa II sarga 3 (kaca 159-162) nyebutkeun yén Purnawarman ngabawah 48 raja nu ngawasa daérah ti Salakanagara atawa Rajatapura (di daérah Teluk Lada Pandéglang) nepi ka Purwalingga (ayeuna Purbolinggo) di Jawa Tengah. Sacara tradisional, Cipamali (Kali Brebes, Kali Pemali) dianggap mangrupa wates kakawasaan raja-raja nu ngawasa wewengkon Jawa Kulon mangsa ka tukang.

Ayana prasasti Purnawarman di Pasir Muara, nu nyaritakeun Raja Sunda taun 536, mangrupakeun totondén yén puseur Sundapura geus robah status jadi karajaan daérah. Hal ieu ngandung harti yén puseur pamaréntahan Tarumanagara geus ngised ka wewengkon séjén. Conto nu sarupa bisa katitén ogé nalika Rajatapura atawa Salakanagara (kota Pérak), nu disebut Argyre ku Ptolemeus taun 150. Kota ieu, nepi ka taun 362, jadi puseur pamaréntahan raja-raja Déwawarman (ti Déwawarman I nepi ka VIII).

Nalika puseur pamaréntahan pindah ti Rajatapura ka Tarumanagara, Salakanagara robah statusna jadi karajaan daérah. Jayasingawarman nu ngadegkeun Tarumanagara téh minantu Déwawarman VIII, Maharesi ti Salankayana di India nu ngungsi ka Nusantara alatan daérahna dirurug Maharaja Samudragupta ti Karajaan Magada.

Suryawarman teu ukur neruskeun kawijakan pulitik ramana nu leuwih loba méré kapercayaan ka raja daérah pikeun ngokolakeun pamaréntahanana, tapi ogé mindahkeun perhatianana ka wewengkon wétan. Taun 526 misalna, Manikmaya, minantu Suryawarman, ngadegkeun karajaan anyar di Kendan, wewengkon Nagrég kiwari (antara Bandung jeung Limbangan, Garut). Putra Manikmaya matuh jeung akina di puseur Tarumangara, nu lajeng jadi Panglima Angkatan Perang Tarumanagara. Wewengkon wétan beuki maju deui nalika bao Manikmaya ngadegkeun Galuh taun 612.

Salila ngadeg, Tarumanagara ngalaman dipingpin ku dua welas raja. Taun 669, kusabab teu boga anak lalaki, Linggawarman diganti ku minantuna, Tarusbawa. Linggawarman kagungan dua putri, cikalna Manasih jadi istri Tarusbawa ti Sunda, sedengkeun nu bungsu Sobakancana jadi istri Dapuntahyang Sri Jayanasa nu ngadegkeun Karajaan Sriwijaya. Sacara otomatis, tahta kakawasaan Tarumanagara ragrag ka minantu ti istrina nu cikal, nyaéta Tarusbawa.

Kakawasaan Tarumanagara wekasan ku pindahna tahta karajaan ka Tarusbawa, sabab Tarusbawa pribadi milih mulang ka karajaanana sorangan, nyaéta Sunda nu saméméhna aya dina kakawaasan Tarumanagara. Pindahna kakawasaan Tarumanagara ka Sunda ieu, ngan Galuh nu teu sapuk, sarta mutuskeun misah ti Sunda nu kawarisan Tarumanagara.

Prasasti nu patali jeung Tarumanagara

Sahanteuna aya tujuh prasasti (nu geus kapanggih jeung katalungtik) nu dianggap patali jeung ayana karajaan Tarumanagara, di antarana:


Prasasti Tugu

Ti Wikipédia, énsiklopédia bébas basa Sunda

Luncat ka: pituduh, sungsi
Prasasti Tugu di Musieum Nasional

Prasasti Tugu nyaéta salah sahiji prasasti anu asalna ti Karajaan Tarumanagara. Prasasti kasebut eusina ngajelaskeun digalina walungan Candrabaga ku Rajadirajaguru sarta digalina walungan Gomati ku Purnawarman dina taun ke-22 mangsa pamaréntahanana. Digalina dua walungan kasebut mangrupa alpukah pikeun nyingkahan balai mangrupa caah anu mindeng kajadian dina mangsa pamaréntahan Purnawarman, sarta halodo anu lumangsung dina usum halodo.

Prasasti Ciaruteun

Ti Wikipédia, énsiklopédia bébas basa Sunda

Luncat ka: pituduh, sungsi
Salinan gambar prasasti Ciaruteun tina buku The Sunda Kingdom of West Java From Tarumanagara to Pakuan Pajajaran with the Royal Center of Bogor

Prasasti Ciaruteun atawa prasasti Ciampéa nyaéta prasasti nu kapanggih di sisi walungan Ciaruteun, deukeut muara walungan Cisadané Bogor. Prasasti kasebut mangrupakeun titilar karajaan Tarumanagara.

Prasasti Ciaruteun perenahna di désa Ciaruteun Hilir, kacamatan Cibungbulang, Kabupatén Bogor persisna dina koordinat 0°7’2,76” BB (ti Jakarta) sarta 6°38’09”.

Tempat kapanggihna ieu prasasti mangrupa pasir datar nu kacapit ku tilu walungan: Cisadané, Cianten jeung Ciaruteun. Nepi ka abad ka-19, tempat ieu masih dilaporkeun salaku Pasir Muara, nu kaasup tanah swasta Ciampéa ( kiwari kaasup wilayah Kacamatan Cibungbulang).

Numutkeun Pustaka Rajya-rajya i Bhumi Nusantara parwa 2, sarga 3, kaca 161 kasebutkeun yén Tarumanagara téh boga rajamandala (bawahan) nu ngaranna "Pasir Muhara".

Prasasti Ciaruteun dilaporkeun ku pupuhu Bataaviasch Genootschap van Kunsten en Weten-schappen (ayeuna Musieum Nasional) dina taun 1863. Alatan caah gedé dina taun 1893, prasasti ieu pindah tempat sawatara méter ka hilirkeun sarta bagian batu anu aya tulisan jadi tibalik ka handap. Saterusna dina taun 1903 prasasti ieu dipindahkeun ka tempat asalna. Dina taun 1981 Direktorat Perlindungan dan Pembinaan Peninggalan Sejarah dan Purbakala Departemen Pendidikan dan Kebudayaan ngangkat sarta mindahkeun prasasti ieu ambéh henteu keséréd deui ku caah

Prasasti Ciaruteun ditulis maké aksara Pallawa anu disusun dina wangun siloka basa Sansakerta kalawan métrum Anustubh anu ngawengku tilu jajar sarta dina bagian handap tulisanana aya pahatan gambar beuti sarta sulur-suluran (pilin), sapasang tapak suku sarta lancah.

Teks:

"vikkranta syavani pateh shrimatah purnavarmanah tarumanagarendrasya vishnoriva padadvayam"

Hartina numutkeun Vogel:

"Dua tapak suku nu siga tapak suku Wisnu ieu kagungan raja dunya nu gagah perkosa nu kawentar Purnawarman nu ngawasa Tarumanagara."

Prasasti Ciaruteun mibanda gambar "pandatala" (tapak suku) nu nunjukkeun tanda kakawasaan (Purnawarman, 395-434 M) nu mingpin Tarumanagara.

Raja-raja Tarumanagara

  1. Jayasingawarman 358-382
  2. Dharmayawarman 382-395
  3. Purnawarman 395-434
  4. Wisnuwarman 434-455
  5. Indrawarman 455-515
  6. Candrawarman 515-535
  7. Suryawarman 535-561
  8. Kertawarman 561-628
  9. Sudhawarman 628-639
  10. Hariwangsawarman 639-640
  11. Nagajayawarman 640-666
  12. Linggawarman 666-669



Diposting oleh di

Tidak ada komentar:

Posting Komentar

Langganan: Posting Komentar (Atom)